‘Kleingeestige leer’

Ergens op een regelmatig boeiende plaats online vond ik vandaag een boeiend citaat. Het is van de Duitse bisschop van Erfurt, Joachim Wancke. Ik heb geen idee waar het bij hem te vinden is, maar dat doet er ook niet toe. Het staat nu in een column van Mark Van de Voorde: ‘Keuzekerk wordt gettokerk’.

“We hebben vandaag niet zozeer te maken met ’dwaalleer’ maar veelmeer met ’kleingeestige leer’. Het katholieke wordt — uit angst, profileringsdrift, vals begrepen trouw aan de traditie? — verkort tot enkele aspecten die op zich waar kunnen zijn, maar die geïsoleerd dwalen.”

— Even voor de zekerheid en voor mensen die genuanceerde tegenstellingen moeilijk vinden: er staat ‘niet zozeer maar veelmeer, dat is iets anders dan ‘niet … maar’. —

Je kunt ‘het katholieke’ in dit citaat volgens mij zonder meer vervangen door ‘het gereformeerde’. Ook door heel andere dingen, zoals ‘het Nederlandse’ (denk aan de plebejers van de PVV) — maar laten we het daar niet over hebben. Ik heb de oude vrijgemaakte traditie als een typisch voorbeeld hiervan ervaren. Uit angst, profileringsdrift, verkeerd begrepen trouw aan de traditie, of waaruit dan ook, resulteerde iets kleins en saais onder de vlag van de grootste woorden. Als ik nu de sites van diverse meer of minder verontruste (ex)vrijgemaakten doorblader treft me vooral datzelfde: het is klein, kleingeestig, en dus vervelend. De bredere gereformeerde traditie is veel groter, diverser en dus boeiend. Ze schakelt zich in in de nog veel grotere, meer diverse en boeiende traditie van de kerk van alle tijden en plaatsen.

Maar goed, nu ook even afgezien daarvan, de eerste zin intrigeert me het meest: we hebben vandaag niet zozeer te maken met ‘dwaalleer’ maar veelmeer met ‘kleingeestige’ leer. Dat kon best eens veel breder waar zijn.

Een voorbeeld dat me zo te binnen schiet: de Nederlandse Geloofsbelijdenis heeft het in artikel 18, artikel 34 en artikel 36 over de ketterij en de dwaling van de wederdopers (‘en andere oproerige mensen’). De wederdopers staan daar voor een systematisch andere leer, niet alleen over de doop (34), ook over de mensheid van Jezus (18) en de rechtsorde in de samenleving (36). Ik ben nog nooit een voorbeeld van iemand die deze dwaalleer verdedigt in levenden lijve tegengekomen. Wel allerlei christenen met ‘kleingeestige’ ideeën over de doop, theologisch naïef op zoek naar, of levend in een eigen integere verhouding met God. Als ik dan mensen hoor beweren dat je ‘moet’ zeggen dat verzet tegen de kinderdoop een dwaling is omdat dat zo in de Nederlandse Geloofsbelijdenis staat en er dus ook met leertuchtmaatregelen tegen moet optreden, denk ik: veel ijver voor God, maar zonder verstand, een variant van hetzelfde onbenul als waar ze tegen willen optreden.

Op volgehouden dwaalleer kun je reageren met tucht, op ‘kleingeestige leer’ reageren met tucht is als schieten op een mug met een olifantengeweer. Dat kerkenraden in onze kerken in toenemende mate terughoudend zijn met maatregelen van tucht is een gegeven waar heel veel factoren een rol in spelen. Eén ervan kon best eens wezen dat mensen ook zonder zich daar zo van bewust te zijn beseffen dat ze niet met dwaalleer maar met ‘kleingeestige leer’ te maken hebben. Die vraagt om onderwijs, om in groter verband gezet te worden, en maar al te vaak ook gewoon om laten uitzieken, levenservaring. Dat onze vrijgemaakte ‘ware kerk’ obsessie is overgegaan kwam niet door argumenten, maar door ervaring, ontmoeting, jezelf voor gek voelen staan en dergelijke. Dat kon met allerlei andere onbenulligheden ook best eens zo gaan. Tucht zorgt er in dit soort gevallen zomaar voor dat mensen zich vastbijten in iets wat ze anders later zelf vanzelf zouden zijn kwijt geraakt. En je moet wel een erg goede reden hebben iemand weg te sturen van de plaats waar je kunt ontdekken hoe kleingeestig je leer wel niet is: de altijd groeiende tempel van de God van altijd meer dan je denkt.

 

5 gedachten over “‘Kleingeestige leer’

  1. Heel veel waars. En als je verder terugkijkt dan, zeg maar, 50 jaar, dan vind je binnen de gereformeerde en zelfs vrijgemaakte traditie meer oog voor grote lijnen, meer ruimte voor verschillend denken op details, meer dialoog en minder hakken in het zand. Met bezwaarden en (ex)vrijgemaakten die allerhande s(j)ibbolets bedenken heb ik dan ook weinig geduld. Ze missen de boot als het gaat om de katholociteit en veelkleurigheid van de kerk.

    Tegelijk staat de kerk nu net als in de 16e eeuw voor de uitdaging om haar leer over God, zijn wet en zijn werken zuiver te bewaren. Het gaat niet zozeer om dogma X of leerregel Y, maar om godsbeelden en wereldbeelden. Er zijn vandaag de dag evengoed allerlei winden van leer, allerlei ideeen over God die minder juist of zelfs anti-christelijk zijn. Die godsbeelden en wereldbeelden werken door in de details; en ze zijn niet altijd gemakkelijk te herkennen.

    Zou het kunnen dat die bezwaarden zich vastpinnen op pietepeuterige puntjes omdat ze voelen dat er iets mis is met de grote lijn, maar dat niet goed concreet kunnen uitwerken?

    De uitdaging waar de vrijgemaakten en andere gereformeerden voor staan is niet om al die puntjes uit het verleden te verdedigen (of te veranderen), maar om de tijdgeest te proeven en daar, waar nodig, tegenover te gaan staan. We moeten ons bezinnen op hoofdlijnen: hoe om te gaan met een oude maar nog steeds relevante openbaring op schrift, hoe zonde te benoemen maar de zondaar lief te hebben, hoe absolute waarheid te verkondigen in een tijd van relativisme, hoe onze relatie met God te benoemen en in de praktijk te brengen.

    (Btw, Wim, ik waardeer jouw pogingen om de discussie naar die hoofdlijnen te brengen. Ik ben het lang niet altijd eens met je conclusies, maar in elk geval gaat het ergens over.)

  2. Wij zijn slechts een paar jaar lid van een GKv kerk.
    Plotseling krijgen wij vandaag een mail van de ds. dat wie zondag a.s. niet bij het avondmaal aanwezig kan zijn dit bij de wijkouderling moet melden.
    Nu u het over ‘kleingeestige leer’ hebt, denkt ik: valt dit hier ook onder, of is dit een normale regel in de GVk?
    Aangezien u schrijft: Geloof nooit een dominee, denk zelf, durf ik dit hier wel te vragen.

    • Dag Elfriede,
      Het is inderdaad in veel gemeenten een oude gewoonte dat je bij je ‘wijkouderling’ meldt als je afwezig bent. Dan word je namelijk ook niet ‘gemist’: is er niet zonder te weten waarom. Het heeft op zichzelf en in eerste instantie niets met kleingeestigheid of leer te maken, meer met zorg en aandacht.
      Je schrijft over ‘plotseling’. Dat lijkt me vreemd. Als je de communicatie vanuit de kerkenraad van de laatste tijd erbij legt (normaal in het kerkblad soms in een ledengedeelte van een website online), zie je dan nergens iets staan over dat de kerkenraad het gehad heeft over het avondmaal en de afwezigheid daarbij — bij voorbeeld?
      Groet! dsWim

      • Goed om te weten, maar ik heb veel formulieren e.d. over avondmaal doorgelezen, ook op gkv.nl, maar ben het niet tegengekomen, ook niet op de site van onze kerk.
        Maar na de dienst hebben we het er met onze dominee besproken en hij heeft het ons ook uitgelegd.
        We hebben wel om vrijstelling van dit gebruik gevraagd, en gekregen, want we gaan eigenlijk altijd naar de kerk en slaan nooit over, tenzij we een weekend bij een van onze kinderen zijn, of op vakantie.
        Bedankt weer, voor uw reactie!

Laat een reactie achter op dsWim Reactie annuleren

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *