Onderweg 2 (2016) 10,31 (14 mei 2016)

Anders dan mensen met spijt, spreken mensen met diep berouw doorgaans behoorlijk de waarheid over zichzelf. ‘In zonde ben ik ontvangen en in ongerechtigheid geboren’ (Psalm 51:7) is zo’n ervaring van berouw. Het zou me dan ook niets verbazen als de klassieke gereformeerde zondeleer klopte: mensen zijn geheel en al onbekwaam tot iets goeds en geneigd tot alle kwaad (Heidelbergse Catechismus vraag 8).

Maar, waar of niet, wat veel meer opvalt, is dat God zelf zich er in de Bijbel niets van aantrekt. Hij opereert altijd vanuit vertrouwen, nooit vanuit wantrouwen of cynisme. Bij Jezus trekt het allemaal samen. In een uitspraak: ‘Ga heen, zondig van nu af niet meer’ (Johannes 8:11). Of in een verhaal: ‘Ten slotte stuurde hij zijn zoon naar hen toe’ (Matteüs 21:37). God weigert categorisch ervan uit te gaan dat het met die mens(en) toch wel weer niets zal worden – met alle gevolgen van dien: Hij wordt weer gekwetst, verraden, genegeerd en opgehangen. Hoe naïef wil je zijn?

Toch, is naïef het goede woord hier? Is het naïef om nooit tevreden te zijn met minder dan je naaste liefhebben als jezelf? Jezus legt dat ‘als jezelf’ simpel uit: zoals jij wilt dat anderen jou behandelen – waar iedere zondaar vanzelf al mee bezig is, wat automatisch gaat, wat je altijd paraat hebt – behandel anderen net zo (Matteüs 7:12). Juist de kern van wat zondaar zijn uitmaakt (ons cirkelen om onszelf) schakelt Jezus in, in zijn grote gebod van liefde. Niemand kan ooit zeggen: ik wist niet wat ik moest doen, het was mij onmogelijk goed te doen.

Zelfs als je dat goede toch niet gedaan hebt, maakt de ervaring van echt berouw duidelijk dat je daartoe niet gedoemd was, dat het anders had gekund, dat je zelf ook vindt dat het anders had gemoeten. Wat goed om dan te horen: ‘Ga heen, zondig van nu af niet meer’, en: ‘Ten slotte stuurde hij zijn zoon naar hen toe’. Dat stimuleert om je ook maar eens niets aan te trekken van jezelf: het begin van genezing.